Wieś w malarstwie polskim (wybrane obrazy-1)

TEODOR AXENTOWICZ  (Brasov w Siedmiogrodzie 1859 - Kraków 1938). Studiował w Akademii w Monachium (1878-82) i w Paryżu (1882-95). Ok. 1890 był w Londynie, gdzie studiował osiemnastowieczne angielskie malarstwo portretowe i robił kopie z obrazów dawnych mistrzów. Od 1895 mieszkał w Krakowie. Był dyrektorem ASP, współzałożycielem Towarzystwa Sztuka. Cieszył się wielkim uznaniem jako wytworny i modny portrecista, szczególnie kobiet. Cenniejsze są jednak jego sceny rodzajowe z życia chłopów wschodniej Małopolski.

JÓZEF BRANDT (Szczebrzeszyn 1841 - Radom 1915). Porzucił studia inżynierskie w Paryżu i zajął się malarstwem; korzystał z porad J. Kossaka i H. Rodakowskiego, uczęszczał do pracowni L. Cognieta. W 1860 powrócił do kraju i odbył z Kossakiem podróż po Ukrainie i Podolu. Od 1862 studiował w Monachium, głównie w pracowni F. Adama i u K. von Piloty'ego w Akademii monachijskiej. Mieszkał stale w Monachium, letnie miesiące spędzał w Orońsku k. Radomia. Od ok. 1875 prowadził we własnej pracowni rodzaj nieurzędowej szkoły dla młodych malarzy, głównie Polaków. Malował przede wszystkim sceny batalistyczne, historyczne i historyczno-rodzajowe, których akcja toczy się na ogół na wschodnich kresach Rzeczypospolitej w XVII w. lub odnosi się do wojen czasów "potopu" szwedzkiego. Malował również sceny rodzajowe ze współczesnego życia wsi i miasteczek oraz myśliwskie. Charakterystyczną właściwością wielu płócien Brandta jest akcentowanie ruchu, wydobycie walorów widowiskowych, barwność malarskiej wizji połączona z dbałością o wierność szczegółów.

JÓZEF CHEŁMOŃSKI (Boczki k. Łowicza 1849 - Kukłówka k. Grodziska Mazowieckiego 1914). Uczył się 1867-71 w warszawskiej Klasie Rysunkowej i w prywatnej pracowni W. Gersona, 1872-74 studiował w Akademii monachijskiej. W 1875 udał się do Paryża, gdzie zyskał dużą popularność dzięki oryginalnej tematyce swoich obrazów. Współpracował jako ilustrator z paryskim "Le Monde Illustre". Zwiedzał Włochy, odbywał wycieczki na Podole i Ukrainę. Malował sceny rodzajowe, ukazując z dużym autentyzmem życie wsi polskiej i ukraińskiej, oraz sceny myśliwskie. W realistycznych, nastrojowych pejzażach z wielką wrażliwością odtwarzał koloryt przyrody. Rzadziej malował portrety. Był doskonałym malarzem konia, sławę przyniosły mu rozpędzone "Czwórki" i "Trójki".

JULIAN FAŁAT (Tuligłowy k. Przemyśla 1853 - Bystra na Śląsku 1929). Uczył się 1869-71 u W. Łuszczkiewicza w krakowskiej SSP, 1878-80 w Akademii monachijskiej. Wiele podróżował po Europie, w 1885 odbył podróż dookoła świata. Zaproszony w następnym roku przez cesarza Wilhelma II (którego poznał na polowaniu na niedźwiedzie u Radziwiłłów w Nieświeżu) do Berlina, spędził tam 10 lat, malując sceny myśliwskie dla cesarza i dworu. Z W. Kossakiem i kilkoma innymi polskimi malarzami pracował nad panoramą Przejście przez Berezynę. Mianowany w 1895 dyrektorem SSP w Krakowie, zreformował system nauczania. W 1910 osiadł w Bystrej. W początkowym okresie dużo rysował i malował akwarelą motywy pejzażowe, rodzajowe i typy ludowe z najbliższego otoczenia. Od czasu pobytu w Nieświeżu często powracał do tematyki myśliwskiej w zimowej scenerii, do motywu dzikiej zwierzyny, malował pejzaże z Litwy, Polesia, podgórza Beskidu Śląskiego, widoki starego Krakowa. Sceny z polowań i zimowe pejzaże z potokiem w śniegu przyniosły mu największą popularność. Malował też portrety, liczne autoportrety, typy ludowe. Posługiwał się techniką olejną, gwaszem, pastelem, najchętniej jednak akwarelą. Wirtuozeria, wrażliwość na kolor, umiejętność oddania najsubtelniejszych zjawisk barwy i światła pozwalają zaliczyć go do najwybitniejszych polskich akwarelistów.

ALEKSANDER GIERYMSKI (Warszawa 1850 - Rzym 1901). Uczył się najpierw w Klasie Rysunkowej w Warszawie, kontynuował naukę 1868-72 w Akademii monachijskiej. Zmieniał często miejsce pobytu (m.in. Warszawa, Monachium, Rzym, Paryż). Zafascynowany włoskim malarstwem renesansowym, zwłaszcza weneckim, podjął własne poszukiwania w zakresie koloru. W scenach rodzajowych, pejzażach, widokach miejskich, w licznych nokturnach z Monachium i Paryża kładł nacisk na studia koloru i światła, zbliżając się do osiągnięć impresjonistów i postimpresjonistów. W wielu kompozycjach malarskich i w licznych rysunkach dawał wyraz nurtującym go zainteresowaniom problematyką społeczną.

MAKSYMILIAN GIERYMSKI (Warszawa 1846 - Reichenhall w Bawarii 1874). Brał udział w powstaniu styczniowym, po czym studiował krótko w Szkole Głównej i w SSP w Warszawie. Od 1867 przebywał w Monachium, gdzie studiował malarstwo w Akademii. Malował pejzaże, sceny rodzajowe, epizody z powstania styczniowego, sceny polowań z udziałem wytwornych jeźdźców w rokokowych strojach, cieszące się wielkim powodzeniem na zagranicznych rynkach sztuki. W jego obrazach uderza swoboda i naturalność kompozycji, subtelne, malarskie odczucie krajobrazu, mistrzowskie rozwiązania problemu światła, talent kolorystyczny. Był jedną z czołowych osobistości polskiej kolonii malarskiej w Monachium.

APOLONIUSZ KĘDZIERSKI Urodził się w rodzinie prowincjonalnego nauczyciela. Po upadku powstania styczniowego Kędzierscy osiedlają sie w Radomiu, gdzie młody Apoloniusz rozpoczął naukę w miejscowym gimnazjum. Dzięki uzdolnieniom rysunkowym znalazł się w Orońsku, gdzie Józef Brandt prowadził prywatną szkołę malarską. W 1885 roku Brandt kieruje A. Kędzierskiego na nauki w warszawskiej Klasie Rysunkowej u Wojciecha Gersona. W 1886 roku, również przy pomocy Brandta, A. Kędzierski wyjechał na studia do Monachium. W roku 1894 osiedlił się w Warszawie. Zmarł w oblężonej Warszawie 21 września 1939 roku.    Początkowo malował w stylu Józefa Brandta, któremu tak wiele zawdzięczał. W późniejszym okresie życia przerzucił się na malarstwo akwarelowe. Malował pejzaże, sceny rodzajowe, starych rybaków znad Narwi, główki pięknych łowiczanek, kwiaty i zwierzęta.

 ROMAN KOCHANOWSKI (ur. 28 lutego 1857 w Krakowie - zm. 3 sierpnia 1945 we Freising, Bawaria) Początków malarstwa uczył się u Maksymiliana Cercha. Studia malarskie rozpoczął w 1874 roku w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie (1873/75) pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza i Henryka Grabińskiego (rysunek i malarstwo pejzażowe). W 1875 roku przeniósł się do Wiednia do Akademii Sztuk Pięknych gdzie studiował początkowo u Christiana Grieppenkerla a w latach 1976-78 u Eduarda Lichtenfelsa jako stypendysta na wydziale pejzażu. W okresie wiedeńskim, trwającym do 1881 roku zaczął odnosić pierwsze sukcesy malarskie: złoty medal w akademii wiedeńskiej, wystawy w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych, warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych i lwowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. W 1881 roku przeniósł się do Monachium, gdzie mieszkał i pracował aż do śmierci.

FRANCISZEK KOSTRZEWSKI Pejzażysta-realista, popularny artysta Warszawy XIX w. Uczeń Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie - Aleksandra Kokulara, Christiana Breslauera, Jana Feliksa Piwarskiego, Rafała Hadziewicza i Marcina Zaleskiego. Odbywał z kolegami, między innymi z Wojciechem Gersonem i Ignacym Gierdziejewskim wędrówki po kraju, dostarczające tematów do studiów pejzażu i ludzi.    Malował pejzaże i sceny rodzajowe (6 obrazów do dekoracji parostatków wiślanych w 1852 roku).  Od ok. 1860 poświęcił się głównie ilustratorstwu (szkice okolicznościowe i karykatury). Współpracował z czasopismami warszawskimi, jak Tygodnik Ilustrowany i Kłosy. W jego twórczości ścisłość obserwacji łączy się zawsze z zacięciem humorystycznym.

ALEKSANDER KOTSIS (Ludwinów 1836 - Podgórze 1877, obie miejscowości dziś w obrębie Krakowa). Studiował w SSP w Krakowie u W.K. Stattlera, W. Łuszczkiewicza i A. Płonczyńskiego, a dzięki stypendium kontynuował naukę w Akademii w Wiedniu (1860-62). Do Wiednia jeździł jeszcze w 1870, a w 1871-75 przebywał głównie w Monachium. Malował przede wszystkim obrazy rodzajowe z życia wsi, często sentymentalne w wyrazie, i portrety, Był wielkim miłośnikiem gór, co znalazło odzwierciedlenie nie tylko w scenach z życia górali, lecz także we wrażliwie zobaczonych i pięknych w kolorze krajobrazach. Twórczość artysty, a szczególnie jego szkice olejne, bardzo wysoko cenili koloryści.